Hoe HOTA en impact advocaten als werkerscoöperatie het systeem hertekenen
09/10/2025
Wat als medewerkers niet alleen werken voor een organisatie, maar er tegelijk ook mede-eigenaar van zijn? Steeds meer sociale ondernemers kiezen voor een andere manier van samenwerken: als werkerscoöperatie. Bij Cera, waar je als sociale ondernemer terecht kan voor advies, vorming en coaching, krijgen ze steeds meer vragen van mensen die zo’n coöperatieve onderneming overwegen. Bio-ecologisch houtbouwbedrijf HOTA en advocatenkantoor impact advocaten zijn twee pioniers die bewust afwijken van de standaarden binnen hun sector. Marleen Denef en Thomas De Maeseneer vertellen hoe zij dat aanpakken in de praktijk.
Een andere aanpak van bij de start
De advocatuur staat bekend als een sector waar hiërarchie en competitie er diep zit ingebakken. “In veel kantoren is het simpel: de vennoten zitten bovenaan de apenrots. De rest moet vooral hard werken en mag weinig ambitie tonen,” zegt Marleen Denef. Zelf was ze jarenlang advocaat in een groot kantoor, maar daar botste ze steeds vaker tegen muren. “Ik had de top van die spreekwoordelijke rots bereikt. Maar vanuit die positie zag ik hoe collega’s met jaren anciënniteit geen enkele kans kregen om door te groeien. Velen waren daar terecht gefrustreerd over. Ik heb geprobeerd om daar beweging in te krijgen, maar dat is uitgedraaid op een fiasco.”
“In veel advocatenkantoren is het simpel: de vennoten zitten bovenaan de apenrots, en de rest moet vooral veel werken en mag weinig ambitie tonen”
De teleurstelling zorgde voor een kantelpunt. In 2019 besloot Marleen met een aantal gelijkgestemde collega’s impact advocaten op te richten. Het kantoor focust zich op vzw’s, stichtingen of coöperaties die actief zijn in de social profit en de sociale economie. Ook qua structuur besloten ze het radicaal anders aan te pakken door te kiezen voor een werkerscoöperatie. Marleen: “We begonnen met vijf advocaten, intussen zijn we met negen. Allemaal zelfstandigen, met uitzondering van één bedrijfsjurist, die er bewust voor koos om in loondienst te werken. We wilden van meet af aan een plek creëren waar mensen gelijkwaardig samenwerken, en waar je kan groeien als mens én als jurist.”
Ook bij HOTA, een bio-ecologisch bouwbedrijf met specialisatie in houtskeletbouw, lag er een duidelijke overtuiging aan de basis van hun organisatievorm. “Onze oprichters leerden elkaar in 2004 kennen tijdens een opleiding houtbewerking bij de VDAB, en wilden samen een bedrijf starten”, vertelt Thomas De Maeseneer. “Maar dan niet als baas en werknemer. Wel als gelijken. Op een infoavond hoorden ze voor het eerst over coöperaties, en dat idee sprak hen aan. Meer dan 20 jaar later organiseren we ons nog altijd op die manier, zelfs nu ons team flink gegroeid is.”
Structurele gelijkwaardigheid als basisprincipe
Als we vragen wat volgens Marleen en Thomas hét grote voordeel is van een werkerscoöperatie, dan is het antwoord unaniem: gelijkwaardigheid. Bij impact advocaten betekent dat onder meer dat elke medewerker evenveel inspraak heeft, ongeacht leeftijd, anciënniteit of aandelenpakket. “Elke vennoot heeft één stem, waardoor mijn collega van 27 jaar evenveel te zeggen heeft als ik, die de 55 gepasseerd ben” zegt Marleen. Ook over verloning is er volledige transparantie: “Iedereen mag weten wie wat verdient.” Die openheid creëert volgens haar vertrouwen, betrokkenheid en ruimte voor persoonlijk initiatief. “Zo is er bij ons iemand die één dag per week pro bono werkt voor vzw Dryade. Een bewuste keuze, die in een klassiek kantoor moeilijk zou liggen. Wij moedigen dat net aan, omdat het een verrijking is. Voor haar als advocaat, maar zeker ook voor ons als kantoor.”
“Dankzij de werkerscoöperatie heb ik het gevoel dat er meer ruimte is om te zorgen voor onszelf en elkaar. Tijdelijk minder werken, thuisblijven om te zorgen voor een ziek kind: dat kan hier, omdat we allemaal mee het bedrijf dragen.”
Dat een werkerscoöperatie het beste van twee werelden met elkaar combineert, is ook de ervaring van Thomas. “Als zelfstandige kan je helemaal op je eentje ondernemen, maar dan moet je wel alles zelf doen: marketing, administratie, offertes maken… Ofwel werk je ergens als werknemer, maar heb je weinig zeggenschap. Bij ons zit het er ergens tussenin. Nog een voordeel: het creëert meer ruimte om voor elkaar en onszelf te zorgen. Als iemand zegt: ‘mijn kind is ziek, ik werk vandaag thuis’, dan is dat gewoon oké. En de collega die een burn-out voelde aankomen? Die is na overleg tijdelijk minder gaan werken. Dat kan hier, omdat we allemaal mee het bedrijf dragen.”
Groeien in eigenaarschap
Hoe zorg je ervoor dat de betrokkenheid van je vennoten hoog blijft, zelfs wanneer je team groeit? Dat is een uitdaging, geeft ook Thomas toe. “In theorie ben je allemaal gelijk en heeft iedereen evenveel zeggenschap, maar merk je toch dat nieuwkomers zich wat terughoudender opstellen tegenover anciens. Dat is iets waar we blijvend over moeten waken. In 2024 volgde ik een Postgraduaat in het Coöperatief Ondernemen aan de KU Leuven, een initiatief waar ook Cera de schouders onder zet. Mijn eindwerk ging over ledenbetrokkenheid. Daarvoor ging ik praten met oud-vennoten die afgehaakt waren. En wat bleek? Zij gaven aan dat ze zich in de praktijk niet altijd eigenaar voelden, of vonden dat ze te weinig inspraak hadden. Dat was een serieuze wake-upcall. Sindsdien zijn we aan het experimenteren met de principes van sociocratie. Dat betekent dat elk team, of ‘cirkel’, zowel het beleid uitstippelt als het uitvoert. We merken op de werkvloer dat dat echt een verschil maakt: mensen durven veel gemakkelijker hun stem laten horen”.
Ook bij impact advocaten beseffen ze dat gedeeld eigenaarschap geen evidentie is. “Een valkuil is dat het een kakelkabinet wordt,” glimlacht Marleen. “Soms is iedereen zó betrokken, dat beslissingen moeilijk genomen raken. Ik merk dat dat jonge advocaten soms afschrikt om na 3 jaar vennoot te worden. Om dat soort spanningen te vermijden, investeren we bewust in structuren en processen. Zo werken we met toegewijde agenda’s en gespreksrondes om iedereen aan het woord te laten.” En er zijn nog andere mogelijke struikelblokken. “Op dit moment slagen we er behoorlijk goed in om ervoor te zorgen dat elke collega een bak vol interessant werk heeft. Maar wat als het ooit een minder jaar wordt, en de winsten lager liggen? Dan bestaat het risico dat mensen in een kramp schieten en de oude reflexen terug naar boven komen, zoals: ‘ik heb veel meer binnengebracht dan jij, dus ik verdien meer.’ Daar moeten we alert voor blijven. Gelukkig stelt dat probleem zich voorlopig niet, en kan ik alleen maar heel fier zijn op de veilige omgeving die we bij impact advocaten hebben gecreëerd, gebaseerd op vertrouwen en de kunst van lastige gesprekken voeren.”
“Er zijn tal van redenen waarom mensen kiezen voor een werkerscoöperatie. Omwille van het gedeeld eigenaarschap en verantwoordelijkheidsgevoel bij de medewerkers-aandeelhouders, hun betrokkenheid en de continuïteit van de onderneming. Voor medewerkers is een werkerscoöperatie een manier om te delen in de lusten, maar uiteraard ook in de lasten, en vooral ook om meer inspraak te krijgen. Voor zelfstandigen kan het een piste zijn om de nadelen van het ondernemerschap niet alleen te hoeven dragen. Tenslotte kan het ook een slimme manier zijn om je onderneming over te dragen aan de volgende generatie. Want, waarom niet verkopen aan je medewerkers?”
Hannes Hollebecq, adviseur coöperatief ondernemen bij Cera
Zelf starten met of bij een coöperatie?
Cera organiseert elke 6 weken een vorming coöperatief ondernemen, waarin je verkent of het coöperatieve ondernemingsmodel iets voor jou is. Je krijgt er ook mee waar je allemaal rekening mee moet houden.
Impact advocaten
Advocatenkantoor voor sociale ondernemingen en hun partners en voor projecten die positieve impact nastreven.
Meer artikels
Lokale broedplaatsen voor sociale innovatie: waar ideeën wortel schieten
Lokale incubatoren voor sociale innovatie zijn de motoren van maatschappelijke vernieuwing. Laat ons samen die motoren naar een hogere versnelling brengen.
Dit was System Shakers 2025
Herbeleef System Shakers 2025, bekijk de foto's en snuif de sfeer nog eens op, of herlees een korte samenvatting van je favoriete sessie.
Meld je aan voor gratis trainingen in digitale skills
Heb jij een digitale uitdaging waarbij je hulp kan gebruiken? Stel je kandidaat tot 9 januari en verrijk je digitale skills.