VARIO advies: impactondernemers verdienen gelijk speelveld
25/03/2025
De Vlaamse Adviesraad voor Innoveren & Ondernemen (VARIO) schreef het advies: Naar een gelijk speelveld voor alle ondernemingsvormen ifv meer maatschappelijke impact dat verscheen in maart 2025. We namen dit advies voor je door en lichten een aantal topics toe.
Over het advies
De Vlaamse Adviesraad voor Innoveren & Ondernemen (VARIO) geeft advies aan de Vlaamse Regering en het Vlaams Parlement. Ze geven advies over wetenschap, innovatie en ondernemerschap.
VARIO zag dat bedrijven die winst willen maken én goed willen doen voor de maatschappij, het moeilijker hebben dan andere bedrijven. Dit komt vooral door de verschillende soorten rechtsvormen en de bijhorende financieringsmogelijkheden die daar niet op afgestemd zijn. Op 18 maart gaf VARIO advies met tips om dit probleem op te lossen.
Dit advies bevestigt wat wij zelf ook zien. We mochten onze ideeën geven voor dit advies. We zijn blij dat VARIO de problemen noemt die wij al lang zien. We proberen deze problemen ook op te lossen. We zetten vanuit onze ondersteuning dan ook in op enkele aanbevelingen zoals financiering (bijvoorbeeld via INSISST acties rond financiering, maar ook acties rond aanbesteden). We blijven volop inzetten op sociaal ondernemerschapsbevordering en zijn fan van Steward Ownership.
Leeswijzer
- Hoofdstuk 2: terminologie (pg14-23):
Hier wordt er dieper ingegaan op diverse terminologie m.b.t. ondernemen met maatschappelijke impact. vb Wat is sociaal ondernemen, sociale economie, impactinvesteren? Wat is het verschil met maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO)?
- Hoofdstuk 3: rechtsvormen (pg 23-51):
- geeft een uitvoerige beschrijving van de verschillende rechtsvormen die mogelijk zijn.
- dit hoofdstuk is interessant voor sociaal ondernemers/innovatoren die zich vragen stellen over welke rechtsvormen er zijn en welke passen bij hun oplossing voor een maatschappelijk probleem. Hier worden de verschillende rechtsvormen voor ondernemingen in Vlaanderen doorgelicht.
- ook leerrijk voor ondersteuners en financiers: wie bereiken we? Wat zijn hun mogelijkheden en uitdagingen in deze rechtsvorm?
- als ambassadeur van Steward Owned zijn we blij te lezen dat er ook een apart analyserapport is over Steward Ownership.
- Hoofdstuk 4: specifieke problematieken voor impactondernemingen (pg 51-64)
Naast de vijf kenmerken voor impactondernemingen (zie onder) brengt het advies specifieke problematieken, vaak gelinkt aan financiering, in kaart. Bekijk de diverse financieringsvormen en hun link met specifieke ondernemingsvormen. Ook enkele niet-financiële drempels komen aan bod zoals ondersteuning, fiscaal-juridische aspecten,... - Hoofdstuk 5: ondernemingsvormen, kaders en initiatieven buiten Vlaanderen (pg 64-75)
Dit hoofdstuk gaat over de landsgrenzen heen en brengt inspiratie uit het buitenland. Interessant leesvoer voor experten, onderzoekers, advocaten en internationale schalers. - Hoofstuk 6: advies en aanbevelingen voor de Vlaamse Regering en Vlaams Parlement.
De 5 kenmerken van een impactonderneming
Het advies beschrijft 5 kenmerken van een impactonderneming die we graag voor je uitlichten.
Om de grote maatschappelijke uitdagingen aan te pakken en voor het realiseren van de nodige transities hebben we ook de ondernemingen nodig. Veel ondernemingen streven vandaag al maatschappelijke impact na via hun kernactiviteit. Zij situeren zich op het snijvlak van financiële winst maken en maatschappelijke impact realiseren. Naar dat soort ondernemingen wordt onder meer verwezen met de term ‘impactonderneming’. Zij zijn vaak op zoek naar een ondernemingsvorm die de dubbele missie voor hen verankert. VARIO heeft vanuit die vaststelling in kaart gebracht in welke mate de verschillende mogelijke Vlaamse, juridische ondernemingsvormen, en een aantal van hun varianten, kunnen beantwoorden aan de volgende kenmerken:
1. De onderneming streeft met zijn kernactiviteit een maatschappelijke missie na, die niet vrijblijvend is maar in één of andere vorm verankerd is voor de langere termijn. Dit is het meest belangrijke kenmerk.
2. Financiële winsten maken is een doelstelling – de onderneming moet financieel gezond zijn.
3. Een deel van de financiële winsten wordt voorbehouden voor herinvestering in de onderneming, onder meer voor meer innovatie, en/of wordt geïnvesteerd in andere vooraf bepaalde doelstellingen, bijvoorbeeld goede doelen.
4. Werknemers en andere stakeholders hebben een grote betrokkenheid bij de onderneming.
5. Er is een strategie voor wat er gebeurt als de onderneming wordt stopgezet. Dat kan bijvoorbeeld inhouden dat het batig vereffeningssaldo niet geheel wordt uitgekeerd aan de aandeelhouders maar deels gaat naar een onderneming met een gelijkaardige missie.
Lees meer op pagina 44 van het advies.
Over welke rechtsvormen heeft men het?
- Vzw's en stichtingen
- Verschillende soorten vennootschappen: maatschappelijke, besloten, naamloze en coöperatieve vennootschappen
- Eenmanszaak
- Combinaties van verenigingen en vennootschappen
- Steward-ownership
Coöperatieve vennootschappen erkend als sociale onderneming (CVSO) en steward-owned ondernemingen, waaraan combinaties van stichtingen/VZW’s en vennootschappen soms gelijk te stellen zijn, beantwoorden intrinsiek het meeste aan de vijf criteria die VARIO vooropstelde. Ook de VZW/stichting met economische activiteit scoort hoog, behalve op het kenmerk m.b.t. financiële winst. Winst maken is er geen doelstelling maar een middel om een ander doel te bereiken. Bovendien blijkt een wezenlijk verschil met de andere ondernemingen dat zij per definitie geen winst mogen uitkeren, behalve in het belangeloos doel.
Sociaal Innovatie Fonds
In hoofdstuk 4 gaat het over obstakels die sociaal ondernemingen/innovatoren ondervinden. Die zijn vaak gelinkt aan financiering. Dat ondervinden wij, vanuit ons contact met veel sociaal ondernemingen/innovatoren, maar al te goed. VARIO bevestigt dat er op het gebied van financiering er op een aantal punten hiaten zitten in het bestaanstraject van ondernemingen gericht op maatschappelijke impact, bij de sprong naar starter na de innovatie, bij opschaling enz. Deze gaten proberen wij te vullen oa door het idee van het oprichten van een Sociaal Innovatie Fonds.
Wij willen, samen met actoren uit de financiële sector, een Sociaal Innovatie Fonds oprichten om tegemoet te komen aan de specifieke noden van sociale innovaties/sociale ondernemingen met het potentieel om systeemverandering te brengen rond maatschappelijke thema’s. Wij denken voor het fonds aan innovatieve financieringsmodellen, zoals leningen waarvan de terugbetaling omzetafhankelijk is of leningen die flexibel worden omgezet in equity. De bedoeling is om met het fonds voor de ontbrekende schakels in de financieringsketen van sociale ondernemers te zorgen. Voor de financiering wordt zowel gekeken naar de overheid als naar private investeerders.
Wij zijn dit momenteel aan het bekijken in het kader van ons INSISST project. Wil je hier graag meer over weten? Contacteer Tomas.
Conclusies ivm obstakels en moeilijkheden
Wat ondernemingen al dan niet aan obstakels en moeilijkheden ondervinden is sterk individueel variabel. Toch tekent zich een beeld af van een ‘systeem’ dat vooral gericht is op de zuiverdere non-profit en profit ondernemingen. Non-profit ondernemingen, VZW’s en stichtingen, kunnen giften ontvangen, met vrijwilligers werken en hebben soms aanzienlijke fiscale voordelen. Bankleningen zijn dan weer op BV’s en NV’s afgestemd (die verwacht worden een betere terugbetalingscapaciteit te hebben), net als VLAIO-subsidies. BV’s en NV’s halen vaak ook makkelijker geld op via aandelen (mét stemrecht en onbegrensde dividenden) enz.
Ondernemingen op het snijvlak tussen profit en purpose, de impactondernemingen, passen minder in dat systeem en ondervinden vaker moeilijkheden. Veel hangt ook af van wat de verleners van financiering beogen, van welke balans tussen purpose en profit zij verwachten. Impactondernemingen moeten ook aan bredere range van stakeholders verantwoording afleggen. Steward-owned ondernemingen en coöperaties hebben daarenboven hun eigen, specifieke hindernissen, niet in het minst dat ze minder gekend zijn bij zowel ondernemers als bij wie hen ondersteunt.
- Wil je meer weten over Steward Ownership? Ontdek er alles over op steward-owned.be
- Wil je graag meer info of ondersteuning over coöperatieve vennootschappen? Cera helpt je verder.
De 6 aanbevelingen voor de Vlaamse Regering
- Zorg voor een gelijk speelveld voor alle ondernemingsvormen. Neem drempels voor het oprichten van ondernemingen of het omvormen van bestaande ondernemingen volgens nieuwe en alternatieve ondernemingsvormen weg.
- Zorg voor een gelijk speelveld voor alle ondernemingen m.b.t. toegang tot overheidsdiensten en -middelen en stimuleer een globaal positieve bedrage aan maatschappelijke uitdagingen.
- Zorg mee voor voldoende toegang tot private financiering zowel in de vorm van leningen als van aandelen.
- Zorg voor een kader waarbij positieve externaliteiten ondernemingen geen competitief nadeel geven.
- Geef ondernemers de nodige vaardigheden voor het samengaan van purpose en business.
- Volg kwantitatieve data over verschillende ondernemingsvormen regelmatig en consistent op.
Download de pdf met het volledige advies (96 pagina's)
Meer artikels
Podcastreeks schaalstrategieën: vier impactondernemers die hun impact willen vergroten
Kom meer te weten over onze mini-reeks over schaalstrategieën waarin de drijvende krachten achter Ohne, Welcome To My Garden, Blommm en Tip Toh vertellen hoe ze hun bedrijf verder doen groeien en vooral: hoe ze hun impact vergroten.
Social Intrapreneurship: de kracht van innovatie binnen organisaties
Sociale innovatie hoeft niet altijd van buitenaf te komen. Ook binnen bestaande organisaties schuilt een enorme veranderkracht. Door social intrapreneurship kunnen bedrijven, overheden, en maatschappelijke organisaties hun innovatiekracht inzetten om oplossingen te vinden voor maatschappelijke en ecologische uitdagingen. Ontdek hoe ons leertraject organisaties helpt om deze kracht te ontketenen en medewerkers stimuleert om een verschil te maken – voor de maatschappij én hun eigen werkplezier.
Het ABC van 2024
Een jaar waarin sociaal innovatoren en ondernemers grenzen bleven verleggen. Een jaar waarin we samenwerkingen versterkten, nieuwe trajecten lanceerden en met onze internationale partners sociale innovatie naar een hoger niveau tilden.