Hoe kan sociale innovatie beter bloeien? 7 leerlessen

Er gaan vandaag best wat middelen naar innovatieve concepten en projecten. Deze innovaties hebben vaak ambities om maatschappelijke uitdagingen bij de wortels aan te pakken, en het systeem van binnenuit te veranderen. Alleen zijn de huidige financieringsmechanismen en - kaders niet echt aangepast om systeemverandering te ondersteunen. Waarom niet? Systeemverandering vraagt tijd, is complex en onzeker. Per definitie is het dan moeilijk om een dossier op te stellen met een nauwkeurig afgelijnd project en met meetbare resultaten die je op relatief korte termijn moet bereiken. Wat is er dan wel nodig?

• Financiers – zowel private als publieke – die zélf ook een mindset hebben die gericht is op system change
• Geen financiering voor projecten met vooraf vastgelegde output, maar wel voor mijlpalen op het groeipad van de innovaties naar de gewenste systeemverandering
• Een gelijkwaardige relatie en open en eerlijk partnerschap tussen financier en innovator
• Een engagement van de financier op langere termijn, zonder de druk om snel zichtbare resultaten te halen. Uiteraard leggen sociaal innovatoren ook verantwoording af, maar initieel vooral over het ontwikkelproces dat ze doormaken.
• Financiers die samenwerken met elkaar, over de silo’s heen, en die aan het eind van de ondersteuningsperiode van een veelbelovend concept klaarstaan om vervolgsteun te bieden.

Als we met zijn allen focussen op het systeem, zullen we automatisch anders kijken naar de waarde en het potentieel van sociale innovatie.

Overheden – en dan spreken we over federale, regionale én lokale overheden – zijn cruciale partners om sociale innovatie te laten bloeien. Ze maken het beleid en kunnen belemmeringen voor sociale innovaties wegnemen, bijvoorbeeld in het juridische kader rond pakweg vrijwilligerswerk. En natuurlijk heeft de overheid ook middelen te besteden aan sociale innovatie.

Op verschillende beleidsniveaus en binnen verschillende domeinen zitten heel wat mensen die kennis hebben over sociale innovatie. Zij zien de kansen en de groeimarge om de rol van de overheid ten opzichte van sociale innovatie beter uit te spelen. De overheid kan zelf een voorbeeldrol opnemen, bijvoorbeeld met haar aankoopbeleid door pakweg een percentage van de uitgaven te besteden bij duurzame en sociale ondernemingen. Zo weten ze welke vorm de subsidiekaders het best krijgen, en hoe de overheid haar coachende rol kan opnemen, eventueel samen met andere spelers.

Met INO, het InnovatieNetwerk Overheid, is er nu ook een instantie die visie en kennis ontwikkelt en verspreidt rond innovatie.

Doen is het nieuwe denken. Want sociaal innoveren kan je alleen leren door in de arena te stappen en je innovatie in de wereld te zetten. Dat verandert natuurlijk het leerproces. We hebben veel te leren van elkaar, en in het bijzonder van elkaars mislukkingen. Er bestaan dan wel “Fuckup Nights”, maar eigenlijk willen we vooral uitpakken met onze successen. Da’s niet onlogisch, want we hebben geld nodig voor de innovatie, en we moeten die middelen achteraf ook kunnen verantwoorden. Toch kunnen we maar beter openstaan voor onze mislukkingen en de leerlessen die we eruit trekken. Want daar zitten veel leerkansen in, zowel voor innovatoren als voor ondersteuners.

Innovatie is het resultaat van experiment. En zoals hierboven al duidelijk werd: er is in onze huidige cultuur weinig ruimte voor écht experiment. Sociaal innovatoren zouden baat hebben bij meer experimenteerruimte, waar ze risico’s kunnen nemen, kunnen leren uit succes en faalervaringen, én die lessen kunnen delen met anderen. Die nood heeft verschillende lagen:

• Fysiek: er moet een plek zijn om samen te komen
• Sociaal en psychologisch: er moet voldoende veiligheid en vertrouwen zijn tussen de deelnemers
• Inhoudelijk en instrumenteel: er moet toegang zijn tot ondersteuning en expertise
• Financieel en economisch moet er iets tegenover staan
• Juridisch en politiek: ook op dat vlak is er openheid nodig

Er is heel wat ondersteuning voor sociaal ondernemerschap en sociale innovatie, zowel financieel als niet-financieel. Alleen vinden innovatoren niet makkelijk hun weg in het aanbod. Er zijn al heel wat waardevolle initiatieven om de informatie beter te ontsluiten. Maar ook daar kunnen we nog meer en beter samenwerken en alle initiatieven zichtbaarder maken.

De interviews waaruit we deze leerlessen destilleerden, kaderen binnen het actieonderzoek dat we samen met ESF samen uitvoeren, met de steun van het European Social Fund (ESF) en het European Programme for Employment and Social Innovation (EaSI). De tussentijdse resultaten van dit proces toetsten we ook af bij een klankbordgroep van innovatoren en ondersteuners uit het ecosysteem. Zij helpen om de inzichten vanuit literatuur en vanuit bestaande prakijken aan te vullen en te verdiepen.

Hoe gaan we hiermee verder? De drempels en de leerkansen begrijpen, was de eerste stap. Nu hebben we vier werksporen bepaald, waar we samen met de klankbordgroep aan werken. Meer daarover lees je binnenkort, in een volgende blog!