De activist-ondernemer: kantelaar van de status quo
Kaat Peeters - 12/09/2022
Activisme en ondernemerschap… kan dat in eenzelfde term gecombineerd worden? Welja! Is het een vreemde mix? Zeker. Toch vindt directeur Kaat Peeters dat het hoog tijd is voor een nieuwe term om die belangrijke lading te dekken: de activist-ondernemer.
Auteur: Kaat Peeters
Bijpraten met vrienden die aan de andere kant van de wereld gelijkaardig werk doen, kan zinderende gevolgen hebben. Die vrienden zijn Carmen en Pat, trekkers van de Zuid-Afrikaanse organisatie LifeCo. Net als de Sociale InnovatieFabriek werkt LifeCo rond sociale innovatie en sociaal ondernemerschap. Vorige week bezochten ze ons land om samen internationale projecten uit te stippelen.
Wat is dat, een sociale onderneming?
Ze hadden hun koffers nog maar goed en wel neergezet, of we begonnen al een boompje op te zetten over wat we zo geweldig vinden aan diegenen met wie we mogen werken. Om snel te komen tot het volgende onderwerp: de term ‘sociaal onderneming’. Het is een vraag die we voortdurend krijgen: wat is dat nu eigenlijk, een sociaal onderneming? Voor het antwoord daarop halen we al jaren hetzelfde spectrum boven. Op de ene kant van het spectrum staan de zuiver winstgedreven organisaties, aan de andere kant de zuiver impactgedreven organisaties, en pal in het midden de sociaal ondernemingen. Ze zijn de organisaties die door te ondernemen maatschappelijke meerwaarde genereren. Niet als bij-activiteit, maar als de kern van hun werking. Sociaal ondernemingen zetten in op armoedebestrijding, inclusie, klimaatoplossingen, tewerkstelling van kwetsbare doelgroepen en noem maar op.
We zochten naar een term die een extra dimensie toevoegt aan ondernemers die het beleid beïnvloeden, die mensen meenemen in een verhaal, aanzetten tot gedragsverandering en het systeem uiteindelijk willen doen kantelen.
Extra dimensie vraagt nieuwe term
Tijdens onze babbels merkten Pat, Carmen en ik dat dit veelgebruikt spectrum ons alle drie een onvolledig gevoel gaf. We misten een bepaald jargon, een extra dimensie, heel specifiek voor de bepaalde groep ondernemende zielen die wij zo graag bezingen tijdens onze België-Zuid-Afrika-babbels. Misschien bleef deze groep tot nu toe wat onderbelicht, net omdat er nog geen term voor hen bestaat. Maar met wat zij allemaal doen - onder en boven de radar - zijn ze nieuw jargon waardig.
We zochten naar een term die een extra dimensie toevoegt aan ondernemers die het beleid beïnvloeden, die mensen meenemen in een verhaal, aanzetten tot gedragsverandering en het systeem uiteindelijk willen doen kantelen. En we vonden er één! Hear hear, hier is... de activist-ondernemer.
Zo herken je een activist-ondernemer
Activisme en ondernemerschap… mag dat überhaupt in eenzelfde term gecombineerd worden? Welja! Is het een vreemde mix? Zeker. Maar de combinatie is evengoed ferm krachtig. De activist voert strijd en komt op voor belangen; de ondernemer brengt diensten en producten naar de markt. Activist-ondernemers combineren de twee. Ze komen met concrete oplossingen, voeden het debat en scharen een community rond zich om bepaalde problematieken aan te kaarten.
De maatschappelijk en ecologische evoluties waar we nu tegenaan kijken, vereisen een luide stem en een concrete call-to-action. Waar activisme gepaard gaat met luide stem en bewustmaking, zet de activist-ondernemer nog een stapje verder. Want die beseft dat de stap na de bewustmaking minstens zo belangrijk is. Het is tijdens die fase dat je mensen elementen aanreikt om hun gedrag daadwerkelijk te veranderen. En zo genereer je meer impact.
Activist-ondernemers focussen niet louter op de uitbouw van hun bedrijf. Ze bouwen er tegelijk een hele movement bij. “We willen niet meer tegen dingen zijn,” vertellen activist-ondernemers ons vaak. “Wij komen met oplossingen”. Dus gaan ze in panelgesprekken de dialoog aan met beleidsmakers en houden intussen ook een onderneming draaiende.
Visionair over wat mainstream zou kunnen worden
Activist-ondernemers verbeelden samen met sleutelfiguren hoe een betere toekomst eruit kan zien en zetten - met een gezonde dosis realisme - concrete stappen om dat toekomstbeeld te bereiken. Dat vergt heel wat moed. Want opbouwen is nu eenmaal moeilijker dan afbreken.
Visionair stappen ze in de voorhoede van wat mainstream zou kunnen worden. Homaar - groeiplek voor jongeren doet het met een andere aanpak van geestelijke gezondheidszorg, BLOMMM met een biologische bloemenketen, Robinetto met de oplossing voor overtollige drankverpakkingen. Waar mogelijk betrekken ze de overheid erbij om die verandering te verkrijgen. Dat het overheidsbeleid geen statisch gegeven is, weten activist-ondernemers aan te grijpen. Ze blijven ernaar streven dat de overheid maatregelen treft voor de thema's die zij aankaarten en die zo tot nieuwe norm helpen verheffen.
Activist-ondernemers ageren in een nieuwe zone. De problematieken waarvoor ze een oplossing willen bieden, zijn vaak fundamentele onrechten. Basisrechten van mens of planeet die getart worden. Daar moet je soms stellig voor durven opkomen en vastberaden het recht voor opeisen. Activist-ondernemers leggen zich niet neer bij de status quo. Ze durven in te breken in dominante systemen of patronen en betrekken alle nodige spelers. Nee, dat loopt niet altijd van een leien dakje. Maar activist-ondernemers zetten door, ondanks tegenkantingen en het leger vooroordelen waar ze tegenaan botsen.
Het beleid kneden
“De wereld verbeteren door te ondernemen? Dat kan toch niet? Zijn niet alle ondernemers kapitalisten?” Of, omgekeerd: “Je hebt een business maar je vindt de impact die je teweeg brengt belangrijker dan je winstcijfers? Huh?” De grootste wens van een activist-ondernemer is niet zelf een zo groot mogelijk winstgevend bedrijf hebben, maar wel een zo groot mogelijke impact in de samenleving bekomen. Systemen aan het kantelen brengen.
Zo wil Homaar bijvoorbeeld een andere oplossing voor jongeren die emotioneel vastlopen. Hoe? Door op ondernemende wijze een nieuwe formule op te zetten, maar ook door blijvend de argumentatie uit te dragen en in gesprek te gaan met het beleid. Of denk aan Domus Mundi, dat kwalitatief en betaalbaar wonen mogelijk maakt voor kwetsbare groepen. Dat doet de organisatie via diverse projecten, gaande van renovatiebegeleiding van kwetsbare gezinnen, hergebruik van bouwmateriaal tot tijdelijke invulling van leegstaande sociale woningen. Ondertussen stopt Domus Mundi niet met het beleid te kneden en bij te dragen aan een grote stem voor een goed woonbeleid.
Activist-ondernemers zien hun boodschap vaak als een lopend vuurtje verspreid door diegenen die hun oplossing gebruiken.
We zijn omringd door activist-ondernemers!
Paulien - die BLOMMM startte vanuit een verontwaardiging omtrent de dominante praktijken in de bloemenindustrie - is wellicht zonder het zelf te weten een topvoorbeeld van een activist-onderneemster. In de gangbare bloemenindustrie is het schrijnend hoeveel pesticiden er omgaan en welke slechte arbeidsomstandigheden er zijn. Paulien vond dat in zoiets moois als bloemen het toch niet kan zijn dat er geen alternatief voor bestaat. Dus startte ze haar eigen bloemenzaak met een volledig biologische keten.
Paulien stelt het goede voorbeeld. Ze toont aan dat je wél een biologische en korte keten kan hebben. Daarnaast hoopt ze veel navolging te krijgen. Via haar social media toont ze op niet-belerende wijze aan waarom het belangrijk is te switchen naar biologisch. De ‘Oh juist, die bloemenindustrie kan ook nefast zijn’ is een bedenking die Paulien bij velen voor het eerst op de radar zette. Het gegeven dat er te weinig controle is op de bloementeelt blijft ze aankaarten bij de overheid.
Burgers tools in handen geven om mee verandering te realiseren en vorm te geven aan communities, is nog zo’n typische kracht van activist-ondernemers. Neem Peerby, dat mensen evident helpt vinden om meer te huren en te delen in plaats van steeds alles nieuw te kopen. Een goed online platform zorgt ervoor dat mensen ook in staat zijn om die verandering te realiseren. Bovendien worden ze automatisch ambassadeur van de oplossing. Activist-ondernemers zien hun boodschap vaak als een lopend vuurtje verspreid door diegenen die hun oplossing gebruiken.
Herkenbaar? Zindert het ondertussen ook bij jou?
Ik kan nog wel een tijdje doorgaan maar ben vooral erg benieuwd naar wie zich nog als activist-ondernemer herkent. Of wie anderen als activist-ondernemer herkent. Sowieso kan ik hier nooit volledig zijn. Er zijn er ongetwijfeld nog velen die ondernemend oplossingen in de praktijk zetten, een movement creëren en beleidsbeïnvloeding combineren. Denk maar aan de beweging rond autodelen (Cambio), aan energie-coöperatieven (Energent), herbruikbare bekers (Billie Cup), woonoplossingen (CLT), duurzaam geroosterde koffiebonen (Ray & Jules). Of Ohne en Content, de coöperatieven die komaf willen maken met nodeloos verpakte producten, door zelf meerdere verpakkingsvrije winkels te hebben met zo weinig mogelijk praktische en mentale drempels.
Heb je de activist-ondernemer in jezelf ontdekt? Of ken je er één in jouw omgeving?
Er zijn al verschillende mooie voorbeelden te vertellen. Ben of ken je er één? Laat het zeker weten onder deze LinkedIn-post.
Kaat Peeters
Directeur
Kaat Peeters is een impactzoeker, scaling expert en auteur over sociaal ondernemerschap. Ze stond in 2013 mee aan de wieg van de Sociale InnovatieFabriek en kwam na een pauze van drie jaar terug als directeur van de organisatie. Voorheen was ze actief in de cultuursector, bij de overheid, bij Konekt en werkte ze als coördinator van het Research Center for Sustainable Organizations (HOGENT)
Meer artikels
Dit zijn onze starters van de Impact Start-Up Club
Van kwalitatieve kinderopvang tot buurtcommunicatie voor je bouwwerf. Het is slechts een greep uit de 10 geselecteerde ideeën van de Impact Start-Up Club. We stellen de start-ups van deze nieuwe voorjaarseditie graag aan je voor.
Aan de slag met sociaal inkopen
Naar aanleiding van World Sustainable Procurement Day zetten we sociaal inkopen in de verf. Ook wij verbinden mensen rond het thema. Op 5 maart nodigden we in samenwerking met The Shift stakeholders uit om uit te wisselen. Ontdek in dit artikel de vier uitdagingen om sociaal inkopen mogelijk te maken.
Hoe Parlangi traag maar zeker haar werking opschaalt
Via Parlangi oefent iemand een andere taal door te videochatten met een vrijwillige moedertaalspreker. Oprichter Ad Geudens droomt ervan om in heel Europa leerlingen via videogesprekken met elkaar in contact brengen. Maak kennis met Parlangi!